الانوار البهیة فی تواریخ الحجج الالهیة (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ عباس قمی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۴۳ق |
| موضوع | تاریخ |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| نسخه الکترونیکی | |
اَلاَنْوارُ البَهیة فی تَواریخِ الحُجَجِ الالهیه کتابی تاریخی به زبان عربی نوشته شیخ عباس قمی (متوفای ۱۳۵۹ق) که آن را در سال ۱۳۴۳ق تألیف کرده است. این کتاب به تاریخ زندگی چهارده معصوم، ولادت و شهادت امامان شیعه(ع) اشاره کرده و در ۱۴ بخش تنظیم شده که هر بخش در چند فصل، مرتب شده است. این اثر چند بار به زبان فارسی ترجمه شده است؛ از جمله توسط محمد محمدی اشتهاردی به نام «نگاهی بر زندگانی چهارده معصوم(ع)».
درباره مؤلف
عباس بن محمد رضا القُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدث قمی، از علمای شیعه در قرن چهاردهم قمری است. وی در دروس سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، میرزا حسین نوری، میرزا محمدتقی شیرازی، سید حسن صدر کاظمی و سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی شرکت کرد و در علم حدیث و تاریخ و نیز در فن وعظ و خطابه صاحب جایگاه بود. شیخ عباس قمی صاحب تألیفات بسیاری است که مشهور‌ترین آن‌ها عبارتند از: مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ق در نجف درگذشت و در حرم امیرالمومنین دفن شد.
انگیزه نگارش
قمی در مقدمه کتاب می‌نویسد چون بعضی از برادران دینی از من خواستند تا تاریخ ولادت و وفات امامان معصوم(ع) و پیشوایان دین و سروران دنیا و آخرت را بر اساس تواریخی که مورد اعتماد خودم است، برای آنان بنگارم، کتابی به نام «قُرَّةُ الباصرة فی تاریخ الحجج الطّاهرة» نوشتم، سپس به فکرم رسید تا کتابی را که بیانگر چگونگی ولادت و وفات، و مختصری از خصلت‌های ارزشمند زندگی آنان است، به رشته تحریر در آورم.
ساختار و روش تألیف
محدث قمی کتاب را بر اساس چهارده معصوم به چهارده بخش تقسیم کرده و هر بخش را نور نامیده که هر بخش، دارای چند فصل است.
او این اثر را از کتب دست اول تاریخی و روایی شیعه و سنی مانند کافی کلینی، تهذیب شیخ طوسی، سیره ابن هشام، مروج الذهب و التنبیه و الاشراف مسعودی، رجال کشی، تاریخ ابن اثیر و الدر النظیم استخراج کرده است.
فصل نخستین کتاب درباره نیاکان پیامبر(ص) است. پدر پیامبر عبدالله است و او فرزند عبدالمطلب و فاطمه(دختر عمرو بن عائذ مخزومی) است. عبدالله پیش از ولادت پیامبر دربیست و هشت سالگی از دنیا رفت و در دارالنابغه به خاک سپرده شد. عبدالمطب نامش شیبة الحمد است زیرا هنگام ولادت موی سپید در سر داشت. مطلب پایانی کتاب را قمی اختصاص داده به روایتی ازامام صادق(ع) درباره قضاوت امام زمان(ع) در عصر ظهور و این که او همانند داوود پیامبر خکم و داوری می کند و نیازی به دلیل و بینه برای اثبات ادعای افراد ندارد و براساس علمی که به او الهام می‌شود حکم صادر می کند و آن‌چه را مردمان مخفی می‌کنند می‌داند و از آن خبر می‌دهد و دوستش را از دشمنش با «تَوَسُّم» تشخیص می دهد. خداوند درآیه ۷۵ سوره حجر فرمود: إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ به يقين، در اين [كيفر] براى هوشياران عبرت‌هاست. توسم یعنی این که انسان چیزی را با علامت و نشانه‌ای شناسایی کند.
جایگاه اثر
به گفته علی دوانی، با در دست داشتن این کتاب، هر کس از هر صنف که باشد چه دانشمند و چه افراد عادی؛ می‌توانند تا حد زیادی نکات لازم در تاریخ حیات چهارده معصوم(ع) را در آن بیابد و از تاریخ صحیح ولادت و وفات، پدران و مادران و نیاکان آنان، مزایای شخصی و حوادث ایام زندگانی و اولاد آن‌ها، و علل و انگیزه شهادت آن پیشوایان بزرگ اطلاع یابد.
ترجمه‌ها
کتاب الانوار البهیة چند بار ترجمه شده است:
- زندگانی رهبران اسلام، ترجمه سید محمد صحفی، انتشارات اسلامیه، ۱۳۳۴ش.
- نگاهی بر زندگانی چهارده معصوم(ع)، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات ناصر، ۱۳۷۲ش.
- زندگی چهارده معصوم، ترجمه کریم فیضی، انتشارات احقاف، ۱۳۸۵ش.
چاپ‌ها
الانوار البهیة دارای چاپ‌های متعددی است:
- قم، تحقیق کاظم مدیر شانه‌چی، دار الذخائر، ۱۴۱۲ق.
- قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۵ش.
- بیروت، دار الاضواء.
پانویس
- ↑ چون عبدالمطلب متولد شد موی‌های سفید بر سر داشت بدین جهت او را شیبه خواندند و بعد از آنکه به سن رشد رسید و به کثرت محامدموصوف گشت شیبة الحمدش خواندند. لغت نامه دهخدا، ذیل عبدالمطلب
- ↑ «متوسم» از «وسم» به معنى اثر گذاردن، به كسى گفته مى‌شود كه از كمترين اثر به واقعيّت‌ها پى ببرد، يعنى با فراست و هوشيار باشد. در روايات آمده است كه مراد از «لِلْمُتَوَسِّمِينَ» پيامبر و اهل‌بيت او مى‌باشند.قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۴۷۴.
منابع
- قمی، عباس، الانوار البهیه فی تواریخ الحجج الالهیه، قم، مکتبة الحیدریة، ۱۴۲۹ق.
- دوانی، علی، مفاخر اسلام، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۹ش.
- کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.